Oğuzların destan kahramanı Bamsı Beyrek’in hayatını anlatan hikâye. En eski şekli Dede Korkut kitabındadır
Oğuzların destan kahramanı Bamsı Beyrek’in hayatını anlatan hikâye. En eski şekli Dede Korkut kitabındadır: Oğuz beylerinden Bay Böre Beyin uzun müddet çocuğu olmaz. Nihayet bir gün bir oğlu olur. Bay Bican Beyin de aynı anda kızı olur. İkisini «beşik kertme» nişanlarlar. Bay Böre Beyin oğluna büyüyünce, Bamsı Beyrek adını takarlar. Beyrek bir gün avda, tanımadığı nişanlısı Banı Çiçek’e rastlar. Birbirlerini severler. Kızın ağabeyisi Deli Karçar evlenmelerini istemez.
Düğüne yakın, düşmanlar Beyrek’i esir ederler. Karçar, Beyrek’in ölüm haberini getirene kardeşini vereceğini ilân eder. Yalancı oğlu Yaluncuk, Beyrek’in gömleğini kana bulayıp onun öldüğünü söyler. Buna inanmayan Bay Böre’nin adamları, Beyrek’i esir tutulduğu Bayburt kalesinde bulurlar. Beyrek kaleden kaçar, yurduna döner. Eski nişanlısıyla da, kaçmasına yardım eden Bayburt beyinin kızıyla de evlenir.
Dede Korkut kitabının başka bir hikâyesi, Beyrek’in hayatının son kısmını anlatır: Beyrek’in mensup olduğu İç Oğuz’un hanı Kazan Bey, bir şölene Dış Oğuz beyi Alp Arız’ı çağırmaz. Alp Arız, Dış Oğuz’dan kız alan Beyrek’i, kendileriyle birleşip, Kazan Beye karşı kışkırtır. Arız, bunu kabul etmeyen Beyrek’i yaralar. Beyrek ölürken, Kazan Beye, intikam almasını ve Arız’ın karısını Kazan’ın oğlu Uraz ile evlendirmesini vasiyet eder.
Anadolu’da bu hikâyenin değişik şekilleri yaygındır. Dede Korkut’ta Oğuz destanının orijinal motifleri yer alır. Anadolu rivayetlerinde ise destan motiflerinin yerini masal motifleri alır. Bayburt’ta Duduzar köyünde, Beyrek’in mezarı olduğu söylenir.
