FEZA GÜRSEY – KİMDİR

 

Feza Gürsey, (7 Nisan 1921 – 13 Nisan 1992) Türk fizikçi ve matematikçi.
7 Nisan 1921’de İstanbul’da doğdu. Babası askeri doktor Ahmet Reşit Gürsey, annesi ise Türkiye Cumhuriyeti’nin lider bilim kadınlarından kimyacı Remziye Hisar’dır. Anne-babasının çocuklarının eğitimi üzerine titizlikle eğilmesi ve küçük yaşta İstanbul aydın etrafının içinde bulunmak onun çok istikametli ve sanata düşkün kişiliğininin oluşmasını sağladı.
Feza Gürsey Galatasaray Lisesi’ndeki eğitimini 1940 seneninde bitirdi. 1944 seneninde da İstanbul Fen Fakültesi Matematik–Fizik Dalı’ndan mezun oldu. İstanbul Üniversitesi’ndeki fizik asistanlığı esnasında M.E.B. tarafından yapılan imtihanı kazanarak İngiltere’de Imperial College’de doktora yapma olanağını ele geçirdi. Kuaterniyonların alan kuramına uygulanmaları ile ilgili yaptığı ve 1950′de bitirdiği çalışması, bilim dünyasında uyandırdığı aksisedaların yanısıra, onun için de hayat boyu sürecek bir araştırma alakasının odak noktası oldu.
Feza Gürsey 1950-51 seneleri arasında Cambridge Üniversitesi’nde doktora sonrası çalışmalar yaptıktan sonra 1951′de İstanbul Üniversitesi’ne fizik asistanı olarak atadı. 1952′de kendisiyle beraber fizik asistanlığı yapmakta olan Suha Pamir ile izdivaç etti.

 

feza gürsey
1953′de İstanbul Üniversitesi’nden doçent ünvanını aldı. 1954-61 seneleri arasında müddet öğretim azalığı süresince Türk bilim tarihinin ilk ve son Teorik Fizik Kürsüsü’nün temelini oluşturan iki öğretim azasından biri olarak kürsünün geleceğini hazırlamıştı. Aynı zamanda 1957-61 seneleri arasında Brookhaven Milli Laboratuvarı’nda, Princeton Üniversitesi’nde İleri Araştırma Enstitüsü’nde ve Columbia Üniversitesi’nde araştırmalar yapmış olan Feza Gürsey’in bu dönemi onun ilmi açıdan en randımanlı dönemlerinden biri olmuş, bu sırada ona hayatının sonuna kadar hayranlık duyan ve onu destekleyen Nobel Fizik Ödülü sahibi Wolfgang Pauli ile, atom bombasının babası denilen J.R. Oppenheimer ile, yeniden Nobel Ödüllü fizikçiler olan E. Wigner, T.D. Lee ve C.N. Yang ile tanışmış, onlarla arkadaşlıklar kurmuştu.
Feza Gürsey, 1961′de sağladığı beynelmilel üne ve önünde açılan yurtdışı saygın iş imkanlarına karşın yurda döndü ve ODTÜ’nün sunduğu profesörlük ünvanını kabul ederek ODTÜ ‘Teorik Fizik Bölümü’nün kurulmasında ehemmiyetli bir rol üstlendi.
1960′lı senelerde Kiral Bakışım Kaideyi’nı ortaya koyarak uzay-vakit bakışımı çalışmalarının genişletilmesine ön ayak olan Gürsey, kuantum renk dinamiği teorisi çevçevesinde çalışmalara imzalamıştır.
1974 seneye kadar ODTÜ’de öğretim azalığı görevine devam eden Feza Gürsey, sayısız talebe yetiştirdi ve etkin bir araştırma grubu kurdu. 1974′de Yale Üniversitesi’nde kürsü başkanlığına getirildi. Feza Gürsey, 1992 seneninde A.B.D.’nin New Haven şehrinde can vermiştir.

Eserleri
Itzhak Bars; Alan Chodos; Chia-Hsiung Tze; Feza Gürsey, Symmetries in particle physics, New York 1984, ISBN 0306418010
Ödülleri
1969 Tübitak Bilim Ödülü,
1977 S. Glashow ile birlikte J.R. Oppenheimer Ödülü ; R. Griffiths ile Doğa Bilimlerinde A. Cressey Morrison Ödülü,
1979 Einstein Madalyası,
1981 College de France’da konuk profesör ve College de France Madalyası,
1984 İtalya Cumhuriyeti’nce verilen Commendatore unvanı,
1986 Roma’da Konuk Profesörlük ödülü,